BEPS 2.0. – globalny, minimalny podatek, jako kolejna wariacja na temat reorganizacji międzynarodowego systemu podatkowego w celu wyrównania szans
Międzynarodowa Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) skupiająca 38 państw, oraz G20, czyli grupa 19 państw wraz z Unią Europejską, powzięły decyzje dążące do wyrównania szans budżetów państw w zakresie poziomu osiągania wpływów z opodatkowania największych gigantów międzynarodowego biznesu.
Pakiet BEPS (Base Erosion and Profit Shifting) przedłożony przez OECD i G20 w 2013 r. był pierwszym krokiem do nowej, międzynarodowej reformy systemu podatkowego. Celem było ograniczenie agresywnej optymalizacji podatkowej wykorzystywanej głównie w ramach transakcji transgranicznych. W listopadzie 2021 r. łącznie 137 państw i jurysdykcji (w tym przez wszystkie państwa Unii Europejskiej) przystąpiło do deklaracji kierunkowej opracowanej również przez OECD i G20 w zakresie tzw. BEPS 2.0. Następnie w grudniu 2021 r. Komisja Europejska opublikowała projekt dyrektywy zakładający realizację założeń BEPS 2.0. Są to kolejne kroki w ramach realizacji ww. celu., prezentujące koncepcję wprowadzenia pakietu zmian w systemach podatkowych państw przystępujących w podziale na filar pierwszy (Pillar I) oraz filar drugi (Pillar II). Pierwszy z nich (Pillar I) oparty jest na koncepcji opodatkowania największych spółek z branży cyfrowej. Pillar II to koncepcja mająca zapewnić budżetom państw przystępujących sprawiedliwy i dostosowany do obecnych realiów rynkowych podział dochodów generowanych przez największe grupy kapitałowe.
Biorąc pod uwagę, że wejście w życie przepisów zdefiniowanych dyrektywą planowane jest dla wszystkich państw Unii Europejskiej już od 2024 r., rozwiązania w ramach Pillar II są szczególnie ważne z punktu widzenia składowych budżetu państwa w bardzo niedalekiej przyszłości.
Celem globalnego, minimalnego podatku jest wyeliminowanie konkurencji podatkowej między państwami i wyrównanie szans na wpływy do budżetu państwa do poziomu 15% opodatkowania dla spółek z grup kapitałowych. Mówimy jednak o tak zwanej efektywnej stawce podatku w danej jurysdykcji (effective tax rate). Wyliczonej po uwzględnieniu możliwych ulg i zwolnień. Przepisy mają dotyczyć członków grup kapitałowych, których roczne, skonsolidowane przychody przekraczają kwotę 750 milionów euro. Nie jest to przypadkowa granica. Ten sam próg ustanawia obowiązek raportowania CbC (Country-by-Country reporting), który wyposaża administrację podatkową w narzędzia pozwalające na ocenę ryzyka cen transferowych.
Top-up tax ma być prawem do nałożenia dodatkowego podatku przez państwa, w których siedzibę mają podmioty z grupy kapitałowej. Chodzi o dodatkowe opodatkowanie dochodów podmiotu koncentrującego zyski grupy z siedzibą w państwie gdzie efektywna stawka podatku wynosi mniej niż 15%. Pierwsze w kolejce z prawem do nałożenia takiego dodatkowego zobowiązania będzie państwo siedziby spółki tzw. ultimate parent entity, czyli spółki głównej dla grupy kapitałowej. Jeżeli ono z prawa nie skorzysta, następne w kolejce mają być łącznie wszystkie inne państwa, gdzie siedziby ma reszta podmiotów z grupy kapitałowej. Przez resztę podmiotów należy rozumieć te, które nie są ani ultimate parent entity ani podmiotem, który koncentruje większość zysków w grupie. Oczywiście zgodnie z projektowanymi przepisami, podział ma być sprawiedliwy. Oparty o proporcję ilości wykorzystania pracowników i wartości początkowej środków trwałych wykorzystywanych do generowania zysków przez podmioty z grupy, mające siedzibę w tych właśnie państwach.
Substance carve-out ma być możliwością wyłączenia spod reżimu globalnego podatku minimalnego. Wyłączenie dotyczyć będzie dochodu wygenerowanego z wykorzystaniem treści ekonomicznej, odpowiednio zdefiniowanej przepisami. Miernikiem mają być wskaźniki oparte na wykorzystaniu środków trwałych oraz wysokości wynagrodzeń. Zatem assety i zatrudnieni, dwa filary generujące dochód, które w rozbudowanej postaci pomogą spółkom z grup kapitałowych ograniczyć ryzyko podlegania nowemu zobowiązaniu podatkowemu. To z jednej strony plus. Jednak dla jednostek generujących w grupie kapitałowej zyski najwyższe (ultimate parent entity), ale nie oparte na zaangażowaniu dużej ilości pracowników i asset’ów, ten pomysł globalnego ustawodawcy okaże się motorem do przymusowej reorganizacji całej grupy kapitałowej. Wybór państwa siedziby dla jednostki koncentrującej najwyższe zyski w grupie kapitałowej nie będzie już oparty na kryterium niskiej efektywnej stawki podatku.
OECD opublikowało wzór globalnej deklaracji dotyczącej podatku wyrównawczego. Formularz to kilkadziesiąt stron szczegółowych informacji umożliwiających ocenę ryzyka grupy kapitałowej, jak i podmiotów ją tworzących. To również podstawa do oceny prawidłowości regulacji zobowiązań z tytułu nowego podatku w ramach grupy, jeżeli będą jej dotyczyć. Biorąc pod uwagę skalę obowiązków administracyjnych i raportowych spoczywającą na podatnikach z tytułu nowych regulacji, przewidziano tzw. tymczasowe bezpieczne przystanie (transitional safe harbour rules), które mają na początek pomóc w odnalezieniu się w nowej rzeczywistości.
Omawiane przepisy oparte są na dyrektywie. Ze swojej natury, dyrektywa to jedynie zbiór generalnych zasad, które państwa członkowie zobowiązane są wdrożyć do swoich systemów prawnych. Szczegóły pozostają już dowolne. Co to oznacza dla spółek polskich i dla polskiego budżetu?
W długim okresie na pewno większe zainteresowanie stosowaniem ulgi B+R, IP Box czy wreszcie działalności w specjalnej strefie ekonomicznej. Jedyną jak na razie planowaną opcją wyłączenia dochodu spod reżimu międzynarodowego minimalnego opodatkowania jest przecież substance carve-out. Zatem nowego znaczenia nabiorą ulgi i zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych. Obecnie nadal nie wszyscy uprawnieni z nich korzystają, głównie z uwagi na to, że wiąże się to często z dużą ilością zaangażowania czasu i środków w celu ustawienia pozycji podatkowej spółki. Defence file dla polskiej spółki w celu zabezpieczenia w przypadku ewentualnej kontroli organów podatkowych, nierzadko wymaga również koordynacji ze spółką nadzorującą grupę. Często grupy kapitałowe rezygnują z takich rozwiązań. Wygenerowanie strumienia kosztów w postaci płatności odsetek, zakupu licencji co wiąże się z regularnym odprowadzaniem środków z polskiej spółki w postaci comiesięcznych płatności, czy wreszcie zakup usług niematerialnych z grupy to szybszy sposób na bieżące obniżenie dochodu, a co za tym idzie niższe zobowiązanie podatkowe podmiotu.
Należy pamiętać również o tym, że nadal trwają ustalenia w zakresie pierwszego filaru (Pillar I), którego głównym celem jest opodatkowanie działalności cyfrowej. M.in. zmiana definicji permanent establishment czyli stałego miejsca prowadzenia działalności miałaby doprowadzić do obowiązku odprowadzania podatku przez podmioty / oddziały, których działalność w danym państwie nie ma charakteru jedynie fizycznego a przejawia się chociażby ilością użytkowników korzystających z wytworzonych, wirtualnych towarów.
Wszystko to w długiej perspektywie ma doprowadzić według OECD do zwiększenia wpływów z podatku CIT do budżetów państw członkowskich o ponad 200 miliardów dolarów rocznie. W kontekście nowego reżimu, grupy kapitałowe będą zmuszone do reorganizacji. Nowe przepisy wymuszą zwiększenie interakcji pomiędzy administracjami podatkowymi poszczególnych państw. Zatem możemy spodziewać się rewolucji w systemie globalnego opodatkowania. Pytanie tylko, czy faktycznie uda nam się, jako globalnemu systemowi, skutecznie wdrożyć planowane mechanizmy zgodnie z oczekiwaniami ekspertów? Prace nad reformą trwają nadal, zatem chcąc odpowiedzieć na to pytanie, musimy uzbroić się w cierpliwość.
