Kto kieruje, kto dowodzi? Czyli o czym nie pamiętamy, reformując system kierowania i dowodzenia siłami zbrojnymi.
Kwestie związane z bezpieczeństwem i obronnością są na stałe wpisane w treść debaty publicznej w naszym kraju. Trudno się temu dziwić, ponieważ są to tematy, które dotyczą żywotnych interesów Rzeczpospolitej. Tylko czy dyskusja publiczna odzwierciedla prawdziwe problemy obronności naszego państwa? Dylematy związane z powstaniem Wojsk Obrony Terytorialnych, niedoszły zakup śmigłowców czy kwestie dotyczące sytemu obrony przeciwlotniczej rozgrzały do czerwoności scenę polityczną, jak również szczelnie wypełniły komentarzami serwisy informacyjne. Tylko czy debata o obronności musi się skupiać wyłącznie na jej militarnym wymiarze?
Spójrzmy chociażby na niedawny konflikt pomiędzy prezydentem a ministrem obrony narodowej dotyczący reformy systemu kierowania i dowodzenia siłami zbrojnymi (SKiD). Dyskusja na ten temat związana jest wyłącznie z aspektami wojskowymi. Zarówno w przekazie medialnym, jak i z wypowiedzi polityków i publicystów nie dowiemy się, że SKiD jest tylko elementem większej całości – systemu kierowania obroną państwa (SKOP). Systemu, który jest odpowiedzialny za funkcjonowanie całości struktur państwowych w warunkach zewnętrznego zagrożenia i w czasie wojny. Dlaczego o tym wspominam? Bo warto mieć świadomość tego, jak naprawdę wygląda kierowanie obroną państwa.
Należy jednak pamiętać, że Wojsko Polskie to tylko albo aż narzędzie państwa, które ma służyć obronie naszych najważniejszych wartości i interesów.
Oczywiście SKiD to bardzo ważny element funkcjonowania państwa w czasie wojny. Co do tego chyba nikt nie ma wątpliwości. Z założenia ma zapewnić sprawne rozwinięcie sił zbrojnych oraz ich działanie w warunkach konfliktu zbrojnego. Należy jednak pamiętać, że Wojsko Polskie to tylko albo aż narzędzie państwa, które ma służyć obronie naszych najważniejszych wartości i interesów (niepodległości, suwerenności, niepodzielności terytorialnej). Dlatego SKiD jest wyłącznie częścią systemu kierowania obroną państwa, który kompleksowo ma zagwarantować ciągłość podejmowania odpowiednich decyzji i działań, które mają na celu obronę naszej ojczyzny.
Zasadniczym elementem SKOP są organy władzy państwowej, w tym te najważniejsze, jak prezydent, prezes rady ministrów i ministrowie, wojewodowie oraz organy samorządu terytorialnego. To od ich świadomości i przygotowania do działania w warunkach zagrożenia będzie zależeć skuteczność funkcjonowania państwa w czasie wojny. Czy w toczącej się debacie publicznej możemy się o tym dowiedzieć? Niestety nie.
Dlatego kolejną kwestią, którą warto zauważyć, jest przygotowanie do działania najważniejszych osób w państwie. Czy prezydent, premier, ministrowie są odpowiednio szkoleni? Czy posiadają wystarczającą wiedzę i umiejętności do podejmowania samodzielnych decyzji w czasie wojny? Czy są organizowane ćwiczenia obronne z ich udziałem?
Czy prezydent, premier, ministrowie są odpowiednio szkoleni? Czy posiadają wystarczającą wiedzę i umiejętności do podejmowania samodzielnych decyzji w czasie wojny?
Wszystkie osoby piastujące najważniejsze urzędy w państwie powinny być przygotowane do realizacji swoich zadań nie tylko w czasie pokoju. Dlaczego? Ponieważ wiedza oraz nabyte umiejętności pozwalają na szybką i zdecydowaną reakcję, która może okazać się gwarantem skuteczności podejmowanych działań. Brak przygotowania oraz poleganie jedynie na rozwiązaniach sugerowanych przez doradców to duże niebezpieczeństwo dla efektywności działania systemu obronnego państwa.
W tym miejscu warto też zauważyć, że prawo, które reguluje kwestie przygotowań obronnych, ostatni raz kompleksową nowelizację przechodziło na początku XXI wieku. W czasie kiedy uwarunkowania naszego bezpieczeństwa były zupełnie inne. System kierowania obroną zbudowany na bazie tych regulacji ma bardzo zhierarchizowaną strukturę, w której zniszczenie jednego elementu może doprowadzić do poważnych zakłóceń w przekazywaniu i realizacji zadań. Ponadto strategiczne decyzje dotyczące działań obronnych wymagają zgody prezydenta oraz prezesa rady ministrów. Założenie konsensusu w podejmowaniu tak ważnych decyzji jest zrozumiałe. Jednak w przypadku współczesnych zagrożeń, w tym tych o charakterze asymetrycznym oraz działań poniżej progu wojny, może to doprowadzić np. do różnic w interpretacji charakteru zagrożenia i opóźnić proces decyzyjny.
Szkoda, że dyskusji na temat reformy systemu kierowania i dowodzenia SZ nie towarzyszy szersze spojrzenie na całość problematyki związanej z kierowaniem obroną państwa.
Szkoda, że dyskusji na temat reformy systemu kierowania i dowodzenia SZ nie towarzyszy szersze spojrzenie na całość problematyki związanej z kierowaniem obroną państwa. Mam nadzieję, że kilka przytoczonych przeze mnie przykładów może poszerzyć spectrum zagadnień, które wymagają nowego spojrzenia i reformy. Warto pamiętać, że obronność to nie tylko siły zbrojne, nowe czołgi, okręty i samoloty.
Autor wpisu: Rafał Zaniewski
Fot. Adam Olszański
Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „DIALOG” w latach 2017–2019
