Granica z ludzką twarzą – raport rekomendacji

Wzmacnianie komunikacji publicznej, w szczególności kolejowej, remont dróg i infrastruktury otoczenia granicy pozwalający na odpowiednie wykorzystanie przejść, które są obciążone nadmiernie oraz tych, gdzie potencjał jest niewykorzystywany w pełni oraz budowanie małych turystycznych, sezonowych przejść granicznych – między innymi to rekomendujemy w raporcie Instytutu Wolności i Europy Bez Barier dot. problemów granicy polsko-ukraińskiej.

Raport powstał w wyniku półrocznej pracy ekspertów z obu krajów, dwóch seminariów w Kijowie i Warszawie oraz spotkań z przedstawicielami administracji publicznej. Na początku raportu zebraliśmy kluczowe tezy i rekomendacje, a w kolejnych rozdziałach można zapoznać się ze szczegółowym ich rozwinięciem i wyjaśnieniem, wzbogaconym o wykresy i wizualizacje.

Zgodnie z diagnozą ekspertów istniejąca sieć samochodowych, pieszych i kolejowych przejść granicznych nie odpowiada aktualnym potrzebom podróżnych, co przekłada się na powstawanie kolejek na jednych przejściach i niewielkie obciążenie innych. Na dwóch największych przejściach samochodowych Szeginie-Medyka i Krakowiec-Korczowa występują zbliżone problemy: przestarzała infrastruktura wymagająca znacznych inwestycji finansowych, a także przewyższające normę natężenie ruchu samochodów i autobusów. Natomiast przejścia Rawa Ruska-Hrebenne, Jagodzin-Dorohusk i Uściług-Zosin nie są wykorzystywane w pełni możliwości. Związane to jest z niewystarczającą liczbą personelu zarówno na ukraińskiej, jak i polskiej części przejścia. Natomiast na przejściach Budomierz-Hruszów, Uhrynów- Dołhobyczów i Smolnica-Krościenko, w którym wprowadzono tryb wspólnej kontroli polskich i ukraińskich służb granicznych i celnych projektowany potencjał nie jest realizowany ze względu na zły stan dróg dojazdowych.

W celu zwiększenia komfortu przekraczania polsko–ukraińskiej granicy przez podróżnych, zmniejszenia kolejek przed przejściami, wprowadzania standardów unijnych, poprawy sytuacji ekologicznej i sprzyjania rozwoju turystyki rekomendujemy następujące rozwiązania:

• modernizacja istniejących przejść samochodowych w celu wprowadzania na nich ruchu pieszego i rowerowego oraz procedury wspólnej kontroli granicznej i celnej.
• wysiłki obu stron mają sprzyjać jak najszybszemu otwarciu przejścia samochodowego Niżankowice-Mahlowice z infrastrukturą dla ruchu pieszego i rowerowego oraz mechanizmem wspólnej kontroli, a także wznowienie połączenia kolejowego z Chyrowa do Przemyśla przez Niżankowice. Ukraina i Polska powinny zakończyć przygotowywanie nowej umowy o wspólnej kontroli, co stworzy warunki dla otwierania nowych przejść na terytorium Ukrainy.
• Rząd Ukrainy powinien stworzyć strategię rozbudowy infrastruktury przygranicznej, która obejmowałaby problem ze stworzeniem nowych czterech przejść granicznych z zastosowaniem trybu wspólnej kontroli na granicy z Polską: Boberka-Smolnik, Łopuszanka-Michnowiec, Adamczuki -Zbereże, i Łubnia-Wołosate. Ukraina i Polska powinny konsolidować wysiłki dla jak najszybszego przeprowadzenia procedur zakupów pozwalających na modernizację informatycznych i technicznych narzędzi automatyzacji kontroli granicznej, a także na uzgodnienie oraz wprowadzenie w życie umów na rekonstrukcję przejść Szeginie-Medyka, Rawa Ruska-Hrebenne oraz Krakowiec-Korczowa w ramach kredytu RP з 2015
• remont dróg prowadzących do wybranych przejść; W ramach kredytu udzielonego przez RP dla Ukrainy zaplanowano prace na trasach prowadzących do pięciu przejść granicznych, Ukraina i Polska powinny podejmować starania do rozpoczęcia tych prac oraz kontrolować odpowiednie ich wykonanie

Mapa dróg dojazdowych, których remont zaplanowano w ramach Umowy o udzieleniu kredytu w ramach pomocy wiązanej

• wprowadzanie innowacyjnych metod eksperymentów na poszczególnych przejściach i serwisów informatycznych umożliwiających automatyzację wszystkich procesów pozwoli na wzmocnienie bezpieczeństwa i zmniejszenie ryzyka korupcyjnego. W raporcie opisujemy m.in. możliwość wprowadzenia elektronicznego systemu rezerwacji miejsca w kolejce, automatyczny system inteligentnej wideokontroli
  

  ---

Osobno przeanalizowaliśmy również zagadnienia dotyczące transportu publicznego oraz ruchu pieszo-rowerowego, które rekomendujemy do wzmocnienia, tak, by odciążyć przejścia samochodowe.

Kolej jako sposób przekraczania granicy między Polską a Ukrainą. W sytuacji ograniczonych środków oraz konkurencji ze strony tanich przewoźników lotniczych warto najbardziej skoncentrować się na zwiększaniu liczby połączeń na trasie Przemyśl-Lwów, łączącej największe i najlepiej skomunikowane ośrodki leżące po obu stronach granicy.  Pożądane jest uzupełnienie obecnych połączeń długodystansowych szynobusem na trasie Przemyśl-Lwów kursującym w takcie 1-2 h. Konieczne są również pewne zmiany organizacyjne i  infrastrukturalne na tej linii , w tym na dworcu Przemyśl Główny, jak: uruchomienie internetowej sprzedaży biletów na połączenia na Ukrainę przez PKP Intercity, uruchomienie
ukraińskiej wersji językowej strony PKP Intercity, usprawnienie odprawy granicznej i celnej w celu unikania opóźnień czy dopuszczenie przewozu rowerów na wszystkich połączeniach kolejowych między Polską a Ukrainą.

W dalszej perspektywie wskazane jest doprowadzenie torów o „europejskim” rozstawie 1435 mm do Lwowa, co ułatwiłoby oferowanie połączeń do Lwowa przewoźnikom z UE bez zmiany rozstawu kół. Istotne jest też uruchomienie kursowania pociągów na liniiach 102 i 108 (Przemyśl – Malhowice – Niżankowice – Chyrów – Krościenko – Zagórz), co jest ze wszech miar wskazane ze względu na jej znaczenie turystyczne.

Sukces trasy kolejowej Przemyśl-Lwów-Kijów. Wzrost liczba przekroczeń granicy przez kolejowe przejście graniczne w Przemyślu (w obie strony) w larach 2006-18.

Piesze przejścia graniczne, które mają nie tylko lokalne znaczenie, ale często są wykorzystywane do przekroczenia granicy w długich podróżach z użyciem różnych środków transportu zmian wymaga podejście do turystycznych przejść granicznych, warto postawić na budowę mniejszych i tańszych przejść w atrakcyjnych regionach, czynnych sezonowo, ale dłużej niż kilka – kilkanaście dni w roku.

Ruch rowerowy. Rower wzorem Niemiec czy Austrii powinien stanowić element rozwoju gospodarczego, w szczególności regionów położonych poza głównymi trasami turystycznymi, wspierając powstawanie nowych miejsc pracy do obsługi turystów i przeciwdziałając migracji zarobkowej. Uważamy, że możliwość przekraczania granicy na rowerze powinna zostać jak najszybciej dopuszczona domyślnie na każdym przejściu granicznym, z odprawą na pasach samochodowych – jeżeli nie ma przejścia pieszego, oraz na pasie ruchu pieszego – jeżeli taki występuje.Konieczne jest dostosowanie przepisów prawa, zwłaszcza ukraińskiego, do bieżących potrzeb obsługi ruchu granicznego na przejściach samochodowych. Niezależnie od planowanych modernizacji przejść samochodowych należy dążyć do tworzenia małych punktów granicznych zwłaszcza w miejscach o wysokiej atrakcyjności turystycznej.

Problemy dla turystycznego ruchu rowerowego przez granicę

Raport powstał pod kierownictwem Iryny Suszko, dyrektor wykonawczej “Europy Bez Barier” i Macieja Piotrowskiego, eksperta ds. Ukrainy w Instytucie Wolności. Autorami poszczególnych rozdziałów raportu są Kateryna Kulczyczka, analityczka “Europy Bez Barier”; Rusłan Minicz, analityk “Europy Bez Barier”; Pawło Krawczuk, menedżer komunikacyjny  “Europy Bez Barier”; Jakub Łoginow, ekspert z zakresu transportu i komunikacji transgranicznej, redaktor UTOportalu; Aleksander Wiącek, prezes zarządu Fundacja Mobilności Aktywnej, kampania Ukraina na rowerze; oraz Marek Porzycki.

Projekt współfinansowany ze środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności w ramach programu RITA – Przemiany w regionie, realizowanego przez Fundację Edukacja dla Demokracji.