Relacja z wizyty studyjnej Instytutu Wolności w Londynie oraz raport na temat dobrych praktyk z działalności think –tanków w Wielkiej Brytanii

pod redakcją
Macieja Piotrowskiego i Przemysława Barańskiego

Brytyjskie instytucje państwowe i pozarządowe to wartościowy przykład do inspiracji dla organizacji w Polsce. Londyn jest też miastem skupiającym setki tysięcy Polaków – działają w nim liczne organizacje polonijne, co czyni zeń ważne miejsce z punktu widzenia polskiego soft-power, dyplomacji publicznej i utrzymywania łączności Polaków zza granicy z krajem. Z tych względów, właśnie Wielka Brytania była, w dn. 10-13 kwietnia, celem wizyty studyjnej 12 ekspertów zrzeszonych wokół Instytutu Wolności w ramach programu “Klub Absolwenta Szkoły Przywództwa – platforma wymiany, tworzenia idei i praktycznych rozwiązań między biznesem, polityką i NGO”.

Jednym z podstawowych celów naszej wizyty było odwiedzenie polskich instytucji i organizacji w Londynie – zarówno oficjalnych przedstawicielstw, jak i pozarządowych i nieoficjalnych grup zrzeszających Polaków w Wielkiej Brytanii. Grupa naszych ekspertów spotkała się z ambasadorem Rzeczpospolitej Polskiej w Wielkiej Brytanii Arkadym Rzegockim. Podczas niezwykle ciekawej rozmowy poruszyliśmy kwestie przyszłych relacji polsko-brytyjskich, pozycji naszego kraju wobec brexitu i działań Ambasady na rzecz promocji Polski i naszego dziedzictwa historycznego w Londynie.  

Podczas wizyty poznaliśmy również sposób działania Instytutu Kultury Polskiej w Londynie zajmującego się popularyzacją nowego polskiego kina, muzyki poważnej i jazzowej, teatru i literatury wśród Brytyjczyków. Odwiedziliśmy również organizacje Polaków mieszkających w Londynie – te z długą tradycją, jak istniejące od 80 lat Ognisko Polskie, jak i świeże i prężnie działające grupy związane z nową falą emigracji. Na spotkaniach z Polish Professionals in London oraz Polish City Club mieliśmy okazję do networkingu z specjalistami pracującymi w londyńskich instytucjach finansowych i korporacjach, czy też prowadzącymi własne przedsiębiorstwa w Wielkiej Brytanii. 

Networking Instytutu Wolności i Polish Professionals in London. Fot. Małgorzata Skibińska

Drugi blok naszej wizyty stanowiły spotkania w instytucjach brytyjskich. Pytaliśmy o poglądy ich przedstawicieli dot. aktualnych stosunków międzynarodowych, a także sposób funkcjonowania tych organizacji – tak, by zapoznać się z modelem działania ośrodków analitycznych w Wielkiej Brytanii, a najlepsze praktyki zastosować w naszej działalności. 

Gościliśmy w The Foreign and Commonwealth Office – odpowiedniku ministerstwa spraw zagranicznych w brytyjskim rządzie. Tam spotkaliśmy się z m.in. osobami zajmującymi się kształtowaniem polityki soft-power i dyplomacji cyfrowej oraz z pracownikami odpowiedzialnymi za kształtowanie koncepcji na przyszłe relacje z Unią Europejską. Drugą państwową instytucją, do której dotarliśmy było przedstawicielstwo Rządu Szkocji w Londynie, w którym zapoznaliśmy się ze stanowiskiem tego organu dot. wyjścia z Unii Europejskiej i zależności od Wielkiej Brytanii. 

W think-tanku Open Europe rozmawialiśmy o brexicie, szansach na przyszły rozwój stosunków Wielkiej Brytanii z Unią Europejską, a także spojrzeniu społeczeństwa, polityków i elit ekonomicznych na przyszłe relacje Zjednoczonego Królestwa z kontynentem. Odwiedziliśmy również Royal United Service Institute – najstarszy na świecie think-tank zajmujący się obronnością, założony w 1831 roku przez księcia Wellingtona. Tematami spotkania były stosunki Wielkiej Brytanii z krajami Europy Środkowej oraz pogląd brytyjskiego rządu na polskie inicjatywy regionalne. Poznaliśmy też historię organizacji i aktualny sposób jej działania. Kolejnym ośrodkiem analitycznym, do którego trafiła nasza delegacja, był Adam Smith Institute – wolnorynkowy think-tank zajmujący się nie tylko ekonomią, ale również nowymi technologiami i problemami społecznymi.

Foreign and Commonwealth Office – Londyn
Anna Bielecka

Obszar działalności:

Biuro Spraw Zagranicznych oraz Wspólnoty (The Foreign and Commonwealth Office), znane jako FCO lub Biuro Spraw Zagranicznych (Foreign Office), jest departamentem rządu Wielkiej Brytanii odpowiedzialnym za promocję interesów państwa zagranicą, odpowiednikiem ministerstw spraw zagranicznych w innych krajach. Do najważniejszych zadań FCO należą: ochrona bezpieczeństwa narodowego Wielkiej Brytanii poprzez przeciwdziałanie terroryzmowi i rozprzestrzenianiu broni, działanie na rzecz ograniczenia konfliktów, budowanie dobrobytu Wielkiej Brytanii poprzez zwiększenie eksportu, inwestycji oraz otwieranie rynków, zapewnianie dostępu do zasobów i promowanie globalnego wzrostu, jak również wspieranie brytyjskich obywateli na całym świecie poprzez usługi konsularne. 

Szef biura nosi tytuł Sekretarza Stanu ds. Zagranicznych i Wspólnoty (Secretary of State for Foreign and Commonwealth Affairs), jednak zazwyczaj nazywany jest Sekretarzem ds. Zagranicznych (Foreign Secretary).

Dobre praktyki w zakresie działalności merytorycznej.

FCO ma ogólnoświatową sieć ambasad i konsulatów, zatrudniającą ponad 14 000 osób w prawie 270 placówkach dyplomatycznych. Współpracuje z organizacjami międzynarodowymi w celu promowania interesów Wielkiej Brytanii i globalnego bezpieczeństwa, w tym UE, NATO, ONZ, Rady Bezpieczeństwa ONZ i Wspólnoty Narodów. 

FCO wykorzystuje część podstawowego budżetu departamentalnego do finansowania działań projektowych wspierających priorytety polityczne wyszczególnione w planie Single Departmental Plan. Finansowanie to obejmuje zarówno Oficjalną Pomoc Rozwojową (ODA-Official Development Assistance), jak i fundusze inne niż ODA, aby zapewnić ich wydatkowanie na całym świecie w celu promowania interesów brytyjskich poprzez przyczynianie się do rozwoju gospodarczego i dobrobytu krajów rozwijających się. To finansowanie programów na mniejszą skalę pozwala uzupełnić tradycyjną działalność dyplomatyczną, skutecznie reagować na zmieniające się sytuacje międzynarodowe i maksymalizować finansowanie zarówno od partnerów międzynarodowych, jak i sektora prywatnego. Jest ono także wykorzystywane do szerokiego zakresu działań mających na celu ochronę Brytyjczyków, projektowanie wpływów brytyjskich na skalę globalną oraz promowanie dobrobytu Zjednoczonego Królestwa. 

FCO odgrywa również ważną rolę w dostarczaniu programów i projektów finansowanych przez 2 główne fundusze rządowe, które wspierają rządową strategię bezpieczeństwa narodowego i strategię pomocy. Chodzi tu o Fundusz Konfliktów, Stabilności i Bezpieczeństwa (CSSF – The Conflict, Stability and Security Fund), ustanowiony w 2015 r., wspierający działania mające na celu zmniejszenie ryzyka wynikającego z konfliktu lub niestabilności w krajach, w których Wielka Brytania prowadzi interesy oraz Fundusz Dobrobytu (The Prosperity Fund), ustanowiony w 2016 r., promujący reformę gospodarczą i rozwój niezbędny do wzrostu w krajach partnerskich. 

FCO regularnie mierzy postępy w działaniach w stosunku do celów, które sobie wyznacza. Dwa razy do roku odbywają się przeglądy planów biznesowych, w których sprawdzane są aktualizacje dotyczące ratingu dla postępu w realizacji celów rocznych i 4-letnich. Postęp na koniec każdego roku publikowany jest w rocznym sprawozdaniu FCO. 

FCO wspiera również wybitnych naukowców z potencjałem przywódczym i zachęca ich do podjęcia studiów podyplomowych na stypendiach Chevening w Wielkiej Brytanii. Wspiera także młodych Amerykanów poprzez stypendia Marshalla umożliwiające studia w Wielkiej Brytanii. Pomaga ofiarom przymusowych małżeństw poprzez fundusz Domestic Program Fund. Zarządza także zasobami naturalnymi na terytoriach zamorskich dzięki Funduszowi Ochrony Środowiska i Klimatu Terytoriów Zamorskich (program Darwin Plus). Wspiera także rozwój międzynarodowy poprzez działania na rzecz promowania zrównoważonego globalnego wzrostu, praw człowieka, zmian klimatu oraz zapobiegania konfliktom. 

Dobre praktyki w promowaniu treści.

FCO na bieżąco informuje o swoich działaniach na stronie internetowej https://www.gov.uk/government/organisations/foreign-commonwealth-office#content oraz za pomocą mediów społecznościowych. Posiada dwa oficjalne konta na Twitterze @foreignoffice i @fcotravel oraz dwa oficjalne profile na Facebooku @Foreign Office i @FCO Travel. Prowadzi oficjalnego bloga https://blogs.fco.gov.uk/, posiada własny kanał w serwisie YouTube https://www.youtube.com/user/ukforeignoffice oraz na bieżąco publikuje zdjęcia ze swojej działalności na profilu w serwisie Flickr https://www.flickr.com/photos/foreignoffice. Posiada także konta na: Instagramie https://www.instagram.com/ukforeignoffice/ oraz Snapchacie https://www.snapchat.com/add/ukforeignoffice, a także profil na LinkedIn.

Relacje i kontakty z Polską.

Londyn był siedzibą polskiego rządu na uchodźstwie w latach 1940-1990. W 2019 roku była obchodzona setna rocznica odnowienia stosunków dyplomatycznych między Wielką Brytanią a Polską. Brytyjski minister spraw zagranicznych Jeremy Hunt przypomniał o tym w lutym br. na Twitterze pisząc, że dokładnie “sto lat temu Sir Esme Howard napisał do Marszałka Józefa Piłsudskiego, że uznaje odzyskaną niepodległość Polski”. Następnie w nocie prasowej Foreign Office poinformowało, że ambasada Wielkiej Brytanii w Warszawie zorganizuje w 2019 roku serię wydarzeń, aby uczcić “sto lat przyjaźni”. 

W pokoju ambasadorskim przy gabinecie ministra Hunta w FCO w Londynie znajduje się jedna z najważniejszych pamiątek z lat wojennej współpracy polsko-brytyjskiej – kopia maszyny szyfrującej Enigma, której kod został złamany dzięki współpracy polskich, brytyjskich i francuskich kryptologów. W Wielkiej Brytanii mieszka około miliona Polaków, którzy stanowią największą społeczność obcokrajowców w tym kraju. Co roku kilka tysięcy z nich przyjmuje brytyjskie obywatelstwo, a w polskich rodzinach mieszkających w Wielkiej Brytanii rodzi się rocznie około 20 tys. dzieci. Szefowa brytyjskiego rządu Theresa May zapowiedziała wcześniej w tym roku, że prawa Polaków będą zagwarantowane po tym, jak Wielka Brytania opuści Unię Europejską. 

Od 2016 roku rządy obu państw spotykają się co roku w ramach konsultacji międzyrządowych z udziałem premierów i czołowych ministrów. Oprócz konsultacji rządowych, Polska i Wielka Brytania wspólnie organizują także coroczne spotkania tzw. Kwadrygi (ministrowie spraw zagranicznych i obrony obu państw), a także Polsko-Brytyjskie Forum Belwederskie, które ma służyć wzmocnieniu relacji na poziomie społeczeństw oraz organizacji pozarządowych, a także poprawie wzajemnego zrozumienia swojej kultury i historii. Trzecia edycja Forum odbyła się w marcu tego roku w Warszawie. 

Polska i Wielka Brytania współpracują w zakresie polityki bezpieczeństwa, zarówno w w formacie bilateralnym, jak i w strukturach NATO. Od marca 2017 roku w wyniku ustaleń podjętych na szczycie NATO w Warszawie w 2016 roku, w Polsce stacjonuje także ok. 150 brytyjskich żołnierzy z pułku rozpoznawczego Light Dragoons z Catterick na północy Anglii. 

Polish City Club Londyn
Aleksandra Fabin

Polish City Club (PCC) jest organizacją członkowską stworzoną przez i dla polskich profesjonalistów zainteresowanych budowaniem silnej polskiej społeczności w Europie.

Celem klubu jest tworzenie platformy umożliwiającej networking, ułatwianie wymiany wiedzy i doświadczeń oraz wzbudzanie zainteresowania Polską wśród specjalistów, polityków i społeczności międzynarodowej.

Działania klubu obejmują:

• współpracę z instytucjami rządowymi i pozarządowymi w celu reprezentowania interesów Polski w Wielkiej Brytanii;
• promowanie wizerunku Polski jako partnera, wśród międzynarodowych środowisk biznesowych;
• promowanie wydarzeń gospodarczych, politycznych i innych związanych z Polską wśród przedsiębiorców;
• działanie jako inkubator pomysłów i projektów, udostępnienie platformy integracji i wymiany know-how wśród specjalistów, polityków, naukowców, itp.;
• zachęcanie profesjonalistów polskiego pochodzenia do zaangażowania w realizację celów Klubu.

Działalność klubu skupiona jest w czterech obszarach: 

Spotkania networkingowe:

• W każdy pierwszy poniedziałek miesiąca organizowane są spotkania integracyjne, pod nazwą „Beat the Monday Blues”, adresowane do członków PCC, oraz tych, którzy chcą poznać klub. Spotkania odbywają się w Eight Members Club. Rejestracja jest obowiązkowa.
• W ramach serii „Bite into Art” członkowie PCC mają okazję, kilka razy w roku uczestniczyć w ekskluzywnych wydarzeniach artystycznych, wystawach czy śniadaniach z artystami.

Spotkania z gośćmi (Speaker Series)

• Speaker Series to spotkania z gośćmi w formie wykładów, prezentacji czy paneli. Tematyka jest różnorodna, zazwyczaj dotyczy bieżących kwestii związanych z Wielką Brytanią i Polską. Po części oficjalnej następuje dyskusja oraz wymiana wiedzy i doświadczeń. Spotkania te są zazwyczaj otwarte także dla osób niezrzeszonych, jednak ilość miejsc jest często ograniczona. Rejestracja jest obowiązkowa.
• Członkowie kluby, po wcześniejszej rejestracji mają także okazję kontynuowania spotkania podczas kolacji, która zamyka wieczór i na którą klub zaprasza gościa.

Współpraca międzynarodowa.

• Promując ideę integracji Polonii w Europie utworzona została siostrzana organizacja Polish City Club w Paryżu.
• Organizowane są kwartalne spotkania ‘City Club Alliance’, w których uczestniczą członkowie wszystkich City Club działających na terenie Londynu, a reprezentujących różne narodowości, m.in. Rosjanie, Ukraińcy, Węgrzy, Czesi, Bułgarzy, Rumuni, Estończycy, itd.

Projekty pro bono

• Klub aktywnie wsparł i przyczynił się do powołania Polish Legal Centre w Londynie.
• Klub wsparł projekt stworzenia Polskiego Funduszu Dziedzictwa Narodowego w Londynie.
• Prowadzone są działania mające na celu wspieranie polskich przedsiębiorców działających w Wielkiej Brytanii.
• Klub uruchomił projekt pilotażowy praktyk dla studentów – „High Fly”.

Działania klubu, chociaż mają na celu głównie integrację polskich profesjonalistów, umożliwiają wymianę wiedzy i stanowią platformę do spotkań z zaproszonymi gośćmi. Spotkania mają formę wykładów, prezentacji lub paneli, po których następuje moment na dyskusję i wymianę doświadczeń. Po głównym spotkaniu członkowie klubu kontynuują rozmowy w mniej formalnym otoczeniu, co pozwala na lepszą integrację z osobą, która jest gościem wydarzenia. 

Goście zapraszani przez klub reprezentują różne branże, zarówno świat polityki, jak i biznesu. Osoby zapraszane na spotkania to Brytyjczycy jak i Polacy, ale również osoby polskiego pochodzenia na stałe mieszkające w Wielkiej Brytanii. 

Do tej pory gośćmi Klubu byli polscy przedsiębiorcy, menedżerowie, inżynierowie. Klub zaprasza także przedstawicieli londyńskiego świata biznesu, nauki i polityki.

Klub posiada własną stronę internetową w dwóch językach – polskim oraz angielskim. Na stronie oprócz opisu celu klubu i formy działalności znajdują się informacje o wydarzeniach, możliwości przystąpienia do klubu oraz materiały prasowe redagowane przez członków organizacji. 

Bieżąca działalność klubu oraz podejmowane inicjatywy są również szeroko opisywane na profilach klubu stworzonych na serwisach społecznościowych: Facebook, Linkedin oraz Twitter. Klub posiada również profil na Youtubie, jednak to Facebooka używa do rozpowszechniania materiałów video, np. ze spotkań z zapraszanymi gośćmi. 

Członkowie Polish City Club uczestniczą w wielu inicjatywach organizowanych przez Polaków i dla Polaków w Wielkiej Brytanii oraz tych służących promowaniu polskiej kultury, rodzimego biznesu i nauki w Londynie jak: LSE SU Polish Economic Forum czy Polish Tech Day. Jako klub wspierają organizację takich wydarzeń w Londynie. 

Członkowie Polish City Club szczycą się swoim pochodzeniem i chętnie mówią o swojej przeszłości w Polsce, zaznaczając, że polscy specjaliści przyczynili się w ostatnim stuleciu do sukcesu Londynu. 

Ognisko Polskie
Piotr Derejczyk

Fundacja skupiająca środowisko polskiej emigracji z okresu 2 wojny światowej i ich rodziny. Głównym celem działalności jest kultywowanie polskich tradycji i historii, integracja polskiej społeczności w Wielkiej Brytanii oraz reprezentowanie jej wobec społeczeństwa brytyjskiego. Dzięki powiązaniu z brytyjską rodziną królewską (jednym z fundatorów i patronów Ogniska był Książę Kentu) ma doskonałe powiązania z brytyjskim establishmentem. Ukierunkowane na polskie środowiska niepodległościowe.

Ognisko powstało w końcu 1939 roku. W ostatnich 80 latach zdobyło ogromne doświadczenie w zakresie prowadzonej działalności. Przetrwało także zmianę pokoleniową. Osoby zarządzające obecnie fundacją urodziły i dorastały kilkadziesiąt lat po zakończeniu wojny. Świadczy to sporej dojrzałości organizacji. Zgodnie z przekazanymi w trakcie spotkania informacjami, przeżyła kilka lat temu znaczący kryzys, którego skutkiem mogła być nawet likwidacja fundacji. Mobilizacja środowiska uniemożliwiła to. Dobre praktyki w zakresie działalności merytorycznej związane są szczególnie z prowadzoną działalnością statutową. Ognisko prowadzi warsztaty związane z polskimi tradycjami narodowymi. Bezpośrednio po wizycie studyjnej  miały być prowadzone warsztaty związane z tradycjami wielkanocnymi dla dzieci i młodzieży. Prężnie działa także Ognisko w dziedzinie kultury. Organizowane są wystawy, koncerty i spektakle teatralne.

Sytuacja finansowa Ogniska jest stabilna. Podstawę stanowią środki pozyskane od prywatnych darczyńców (np. zapisy spadkowe) oraz dochody z najmu pomieszczeń w posiadanej nieruchomości. Pozwala to dużą niezależność w działalności. Trudno jednak wskazać dobrą praktykę, którą można zaadoptować do polskich warunków.

Działalność ogniska opiera się o narzędzia dość zachowawcze, takie jak wystawy, koncerty, działalność wydawnicza. Jest to w dużej mierze skierowane do wewnątrz organizacji. Trudno zatem wskazać innowacyjne dobre praktyki w promowaniu treści.

W działalności swojej skoncentrowane jest Ognisko na kultywowaniu polskich tradycji oraz tradycji polskiej emigracji powojennej w Wielkiej Brytanii. Pełniło w niej znaczącą rolę. Stąd dzisiaj w dużej mierze jest ona skupiona na prezentacji własnego dorobku i dziedzictwa. Stosunek do Polski bardzo pozytywny. Nakłada się na to jednakże przekonanie o własnej wyjątkowości. Czyni to Ognisko dość hermetyczną organizacją, z którą współpraca jest możliwa tylko w obszarach jej bezpośredniego zainteresowania.

W istocie Ognisko jest organizacją, którą tworzy sieć mniejszych organizacji. Noszą one nazwę „klubów”. Niektóre z nich mają charakter czysto towarzyski. Skupiają się na kultywowaniu więzi towarzyskich wewnątrz emigracji powojennej. Inne mają charakter bardziej uniwersalny. Istnieje np. klub studencki.

Rząd Szkocki
Anna Bielecka, Marcin Surowiec

Rząd Szkocki jest organem Parlamentu Szkockiego, odpowiedzialnego za szereg kwestii przekazanych mu przez parlament brytyjski w drodze tzw. dewolucji. Do wyłącznej kompetencji Rządu Szkockiego należą kwestie dotyczące m.in. rolnictwa, wymiaru sprawiedliwości, edukacji, rybactwa i transportu. Rząd Wielkiej Brytanii zachował kompetencje m.in. w kwestiach polityki zagranicznej, migracyjnej i obronnej, natomiast polityka podatkowa ustalana jest częściowo na szczeblu centralnym, częściowo na regionalnym.

Rząd Szkocki jest stosunkowo niewielką instytucją, o ograniczonych zasobach kadrowych i finansowych, toteż dużą wagę przywiązuje do innowacyjności i elastyczności w działaniu. 

Szkoccy urzędnicy formalnie należą do brytyjskiej służby cywilnej, jednak w odróżnieniu od brytyjskiej administracji są często przenoszeni między działami administracji, co w założeniu ma zapewnić administracji większą elastyczność i przeciwdziałać zamykaniu się departamentów w osobnych „silosach”, a pracownikom zapewnić szerokie i uniwersalne kompetencje. 

W Rządzie Szkockim panuje silna „target culture” – kultura rezultatów. Wszystkie działania administracji muszą mieć jasno określone cele i wskaźniki realizacji. Co roku następuje omówienie celów, jakie były wyznaczone, tego co udało się osiągnąć oraz co można usprawnić.

Ponieważ prawie wszystkie narzędzia „twardej polityki” należą do kompetencji rządu westminsterskiego, Szkoci zmuszeni są prowadzić politykę głównie za pomocą soft power. Rząd Szkocki przywiązuje bardzo duże znaczenie do polityki kulturalnej, traktując ją jako wizytówkę Szkocji i fundament pod budowę relacji ekonomicznych. Szczególną rolę pełni tu festiwal w Edynburgu. Szkocja nie posiada osobnego instytutu kulturalnego – kompetencje te są wykonywane przez rząd w ramach swoich podstawowych zadań oraz przez jego placówki w Londynie i innych krajach, m.in. w Kanadzie, USA i Niemczech. Poza granicami UK placówki te zawsze mieszczą się w ramach ambasady brytyjskiej.

Rząd Szkocki przywiązuje również dużą wagę do internacjonalizacji swych uniwersytetów, m.in. poprzez europejskie programy takie jak Erasmus, traktowane jako ważny element budowania narodowej marki. Studia w Szkocji są bezpłatne dla obywateli państw członkowskich UE (z wyjątkiem mieszkańców Anglii).

W relacjach z krajami w których marka Szkocji nie jest dostatecznie znana, np. ChRL, Rząd Szkocki preferuje działania pod auspicjami Wielkiej Brytanii.

Rząd Szkocki bardzo dba o dobre stosunki z tamtejszą polonią, doceniając jej pozytywny wpływ na gospodarkę i kulturę, jak również dbając o pamięć o żołnierzach PSZ z czasów II wojny światowej. Wyrazem tej ostatniej są m.in. pomnik niedźwiedzia Wojtka, który wraz z polskimi żołnierzami „zdobywał” Monte Cassino oraz ścieżka gen. Maczka, dowódcy 1. Dywizji Pancernej.

Szkocja jest zainteresowana również zacieśnianiem współpracy z Polską m.in. poprzez dzielenie się doświadczeniami w odchodzeniu od energetyki opartej na węglu w kierunku odnawialnych źródeł energii.

Projekt finansowany w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „DIALOG” w latach 2017–2019