Co musi zrobić Ukraina, by odeprzeć hybrydową agresję i wybić się na niezależność?

W warunkach systemowego kryzysu Ukraina musi dziś zmierzyć się z szeregiem taktycznych i strategicznych wyzwań, od których efektywności będzie zależeć przyszłość jednego z większych państw Europy. Problemy są dobrze znane, leżą na powierzchni, ale nie czyni to ich prostszymi w rozwiązaniu. Proces budowy jakościowo nowej Ukrainy będzie spotykał się z trudnościami różnego rodzaju.

Powodem problemów współczesnej Ukrainy jest długotrwały okres imitacji działalności państwa, który trwał przez ostatnie dwadzieścia pięć lat. Od lat 90. prawie wszyscy sąsiedzi potrafili pójść do przodu, a Ukraina została praktycznie sam na sam z pragnieniem Rosji, by odnowić nad nią kontrolę. Hybrydowa agresja Kremla ma jednak również pozytywny wymiar. Stawia Ukrainę przed ostatecznym wyborem: czy ma się zmieniać i dążyć do Europy, czy nie robić niczego i zostać w pełni podporządkowana Rosji.

Dlatego przeprowadzenie niepopularnych reform będzie pierwszym zadaniem w kolejności. Mamy już pierwsze sukcesy w kwestiach reformy emerytalnej i medycznej. Naftohaz Ukrainy przestał być czarną dziurą dla budżetu państwa. Jednak ciągle na uregulowanie czeka wiele kolejnych aspektów życia Ukraińców. Pomyłką jest wiązanie ich jedynie z kwestią korupcji, chociaż jej destruktywny wpływ na życie Ukraińców jest znaczący. Moim zdaniem ważniejsze jest jednak przeprowadzenie przejrzystej prywatyzacji resztek państwowej własności i wprowadzenie rynkowych zasad w obrocie ziemią.

Władza powinna nauczyć się komunikować z obywatelami. Szczera ocena sytuacji w kraju, umiejętność krytycznego podejścia do swoich działań, zdolność do niepopularnych decyzji – nie nasilą alarmistycznych nastrojów wśród Ukraińców, ale będą mogły wzmocnić autorytet władzy państwowej.

Ukraina musi też odejść od zgubnej praktyki całościowej wymiany kadr po każdych wyborach prezydenckich, co negatywnie wpływa na płynność działań instytucji państwowych.

Wzmocnienie armii i służb specjalnych to proces, który wydaje się dziś jednym z większych sukcesów Ukrainy. Pomyłka Kremla polegała na tym, że nie doceniono poziomu gotowości przedstawicieli klasy średniej do zaangażowania w obronę państwa w momencie, gdy wojsko i służba bezpieczeństwa były sabotowane i nie funkcjonowały. Ale dziś siła wojskowa Ukrainy znacząco wzrosła, a zmiana formuły z Antyterrorystycznej Operacji (ATO) na Operację Połączonych Sił (OOS) może pozytywnie wpłynąć na przyspieszenie perspektywy odnowienia terytorialnej jedności Ukrainy.

I nie mniej ważna sprawa: Ukraina powinna usunąć pozostałości komunistycznego ustroju. Mowa tu nie tylko o nazwach ulic i pomnikach Lenina (tutaj sukcesy są widoczne), ale i o nastrojach paternalistycznych, braku poczucia wspólnego interesu i gotowości do realizacji własnego potencjału zarówno indywidualnie, jak i w grupie. Im więcej obywateli będzie uświadamiać sobie potrzebę własnej zmiany – jako podstawę całościowego zwycięstwa Ukrainy – tym mniej boleśnie będą odczuwane kolejne kroki transformacji.

Na koniec pragnę zwrócić uwagę na najistotniejsze kamienie milowe na przyszłej drodze Ukrainy do zwycięstwa przeciwko hybrydowej agresji Rosji, która stała się największym wyzwaniem w latach ukraińskiej niezależności.

Oczywiście podstawową sprawą jest odnowienie terytorialnej jedności Ukrainy i udana reintegracja terenów okupowanych dziś przez Rosję i jej marionetki. W tym celu nasze społeczeństwo (nie tylko władza) musi przepracować swoje pomyłki, do których doszło w latach niezależności Ukrainy, a potem działać w kierunku stworzenia obrazu państwa atrakcyjnego, z pozytywnymi perspektywami. To może pomóc w walce o sympatię mieszkańców Donbasu i Krymu. Ten proces wymaga wewnętrznej konsolidacji i wyraźnych zmian na Ukrainie.

Idąc dalej – chociaż w naszym państwie istnieje wyraźny rozdział państwa i cerkwi, to stworzenie autokefalicznej prawosławnej cerkwi na Ukrainie jest nie tylko ważne z punktu widzenia religijnego, ale także będzie czynnikiem wzmacniania świadomości narodowej. Jak wiadomo, wojna hybrydowa nie ma na celu objęcia kontroli nad terenem, ale agresywny wpływ na nastroje obywateli państwa, które stało się celem ataku. Dlatego własna struktura religijna, niezależna od agresora, będzie miała istotne znaczenie dla narodowego bezpieczeństwa Ukrainy.

Przyszłe wstąpienie Ukrainy do UE i NATO (oczywiście nie stanie się to wcześniej niż za dziesięć lat) będzie ostatecznym potwierdzeniem planów integracji ze strukturami Zachodu. Spełnienie tych punktów będzie oznaczać zwycięstwo Ukrainy w hybrydowej wojnie przeciwko Rosji. Wojnie nieogłoszonej, ale istotnej dla naszego państwa.

Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „DIALOG” w latach 2017–2019