Brexit, stosunki z USA i Izraelem oraz sprzedaż akcji Royal Bank of Scotland
Niniejszym oddajemy w Państwa ręce pierwszy numer „Ekspresu Brytyjskiego” Instytutu Wolności – newsletteru, w którym dokonujemy przeglądu wiadomości dotyczących Wielkiej Brytanii. Staramy się sięgać do tych informacji, które choć istotne, to w ograniczonym stopniu cieszą się zainteresowaniem polskich mediów. Przegląd obejmuje politykę wewnętrzną i zagraniczną Wielkiej Brytanii, a także kwestie ekonomiczno-społeczne. „Ekspres” będzie wychodził regularnie co dwa tygodnie. Wszystkich z Państwa, którzy chcą być na bieżąco z wydarzeniami na Wyspach, zapraszamy do lektury.
Marcin Furdyna
Izba Gmin odrzuca poprawki do projektu ustawy o brexicie
Izba Gmin odrzuciła poprawki Izby Lordów do projektu ustawy o wystąpieniu z Unii Europejskiej. Rząd został jednak zmuszony do kompromisów przez zwolenników miękkiego brexitu. Po dwudniowej debacie w Izbie Gmin projekt powróci 18 czerwca do Izby Lordów, gdzie spodziewane są kolejne głosowania. Niższa izba parlamentu odrzuciła m. in. poprawkę lorda Hailshama dotyczącą prawa parlamentu do poinstruowania rządu co robić w razie, gdyby do jesieni nie osiągnięto porozumienia z UE. Premier miała jednak obiecać potencjalnym rebeliantom w swojej partii, że rząd przygotuje kompromisową propozycję. Ministerstwo ds. brexitu zapewniło przy tym, że jakikolwiek kompromis nie będzie mógł doprowadzić do odwrócenia wyniku referendum ani oddać parlamentowi kontroli nad negocjacjami z UE. Izba Gmin odrzuciła także poprawkę, która zobowiązywałaby rząd do starania się o utrzymanie Zjednoczonego Królestwa w unii celnej. W jej miejsce przyjęto ministerialną poprawkę, która zobowiązuje rząd do starania się o „porozumienie celne” z UE („customs arrangement”). Ustawa o wystąpieniu z UE miała pierwotnie jedynie uchylić Ustawę o wspólnotach europejskich z 1972 r. i przenieść unijne aquis do prawa brytyjskiego, pozwalając na zachowanie ciągłości po brexicie. W praktyce stała się polem walki między zwolennikami i przeciwnikami kontynuacji członkostwa w unii celnej i wspólnym rynku. Rządowi udało się przeprowadzić ją pod koniec ubiegłego roku przez Izbę Gmin z zaledwie jedną porażką, ale Izba Lordów, w której większość ma opozycja, doprowadziła do serii rządowych porażek i w konsekwencji ponownego otwarcia debaty w niższej izbie parlamentu.
Na podstawie:
https://ukpoliticspopolsku.pl/naprawde-ping-pong-brexitowy-blog-polityczny-4/
https://services.parliament.uk/bills/2017-19/europeanunionwithdrawal.html https://www.thesun.co.uk/news/6486954/james-forsyth-battle-backstop-cant-end-well-uk/
Rząd przyjął propozycję umożliwiającą pozostanie w unii celnej do końca 2021 r.
Brytyjski gabinet zaakceptował tymczasową propozycję uniknięcia kontroli na granicy północnoirlandzkiej, gdyby do grudnia 2020 r. nie weszło w życie porozumienie o nowych relacjach handlowych z UE. Rozwijając ustaloną w grudniu 2017 r. opcję „siatki ochronnej” (backstop), rząd proponuje, by całe Zjednoczone Królestwo, a nie jak zapisano w grudniu 2017 r. tylko Irlandia Północna, pozostało w unii celnej z UE. Zmiana ma zapobiec powstaniu wewnętrznej granicy między Irlandią Północną a Wielką Brytanią, nieakceptowalnej dla Partii Konserwatywnej i północnoirlandzkiej Demokratycznej Partii Unionistycznej (DUP). Rząd „oczekuje” jednak, że „tymczasowe rozwiązania celne” będą obowiązywały maksymalnie rok po zakończeniu w grudniu 2020 r. okresu przejściowego. Według prasy, gdyby w propozycji zabrakło ograniczenia czasowego, David Davis, minister ds. wystąpienia Wielkiej Brytanii z UE, razem z dwojgiem wiceministrów był gotów podać się do dymisji.
Gabinet nie przyjął jednak propozycji rozwiązania długoterminowego. Theresa May optuje za partnerstwem celnym i pobieraniem ceł w imieniu UE, podczas gdy zwolennicy luźniejszych relacji z UE, jak Boris Johnson i Michael Gove, wierzą, że kontroli towarów na granicach będzie można uniknąć dzięki nowym rozwiązaniom technologicznym. May zapowiedziała, że decyzje zapadną nie wcześniej niż po czerwcowym szczycie Rady Europejskiej. Wtedy też rząd opublikuje 150-stronnicowy dokument konsultacyjny, tzw. białą księgę. Michel Barnier, który ze strony Brukseli negocjuje opuszczenie UE przez Londyn, z zadowoleniem przyjął tekst tymczasowej propozycji, uznał jednak, że wymaga dalszych konsultacji.
Na podstawie:
Rozbudowa Heathrow i chaos na kolei przyczyną kłopotów ministra transportu
Brytyjscy posłowie zdecydują w najbliższych tygodniach, czy poprzeć plan rozbudowy lotniska Heathrow, który w imieniu rządu ogłosił minister transportu Chris Grayling. Ze względu na sprzeciw mieszkańców i posłów z okręgów położonych w sąsiedztwie tego największego londyńskiego lotniska decyzja o budowie trzeciego pasa startowego była odkładana od wielu lat. Do jej przeciwników należy m. in. Boris Johsnon, który kilka lat temu zapowiadał, że „położy się przed buldożerami”, jeśli dojdzie do rozpoczęcia prac. Opozycja zapowiada głosowanie przeciw planowi rządu, ponieważ nie spełnia ich zdaniem kryteriów ochrony środowiska i walki z hałasem. Jeśli posłowie zgodzą się na rozbudowę Heathrow, jej przeciwnicy zapowiadają skierowanie sprawy do sądu.
Minister Chris Grayling musiał się też tłumaczyć z powodu poważnych zakłóceń w kursowaniu pociągów. Od 2016 r. liniami na północy kraju zarządza firma Northern. Tłumaczy ona wielogodzinne opóźnienia i odwołania kursów przedłużeniem prac remontowych, brakiem maszynistów , dużą liczbą pasażerów oraz wprowadzeniem nowego rozkładu. Chris Grayling zapowiedział dochodzenie w sprawie błędów systemowych i rekompensaty dla pasażerów.
Na podstawie:
Spotkanie May i Netanjahu – protokół rozbieżności
W środę 6 czerwca Theresa May spotkała się z premierem Izraela, Benjaminem Netanjahu, który przyleciał do Europy w celu przekonania zachodnioeuropejskich sygnatariuszy porozumienia nuklearnego z Iranem z 2015 r. (JCPOA – Joint Comprehensive Plan of Action) do zajęcia ostrzejszej (na wzór Stanów Zjednoczonych) postawy wobec Teheranu. Brytyjska premier stwierdziła jednak, że dopóki Iran przestrzega swoich zobowiązań, Wielka Brytania uważa porozumienie za najlepszy sposób powstrzymywania jego programu nuklearnego. Zauważyła jednocześnie niepokojące kroki Iranu na innych polach, takie jak destabilizująca aktywność w regionie (Syria, Jemen) czy proliferacja pocisków balistycznych. May poruszyła również temat niezależnego śledztwa w sprawie śmierci prawie 60 Palestyńczyków protestujących w Strefie Gazy przeciw przeniesieniu ambasady USA do Jerozolimy (projekt oświadczenia Rady Bezpieczeństwa ONZ, wzywającego do takiego śledztwa, w połowie maja zablokowały Stany Zjednoczone).
Celem wizyty Netanjahu w europejskich stolicach było również zwiększenie presji na unijne firmy, aby wycofały zainwestowany kapitał z Iranu. W dzień wizyty izraelskiego premiera w Londynie światło dzienne ujrzał list podpisany przez szefa brytyjskiej dyplomacji Borisa Johnsona oraz ministrów finansów Niemiec i Francji, w którym zwracają się do amerykańskich partnerów z nadzieją, że sankcje nałożone przez Waszyngton na Teheran nie obejmą firm z Unii Europejskiej, które prowadzą interesy z Iranem. Netanjahu przekonuje, że to właśnie ze względów ekonomicznych układ z Teheranem nie przetrwa, mimo zabiegów większości sygnatariuszy.
Na podstawie:
https://www.nytimes.com/aponline/2018/06/06/world/europe/ap-eu-europe-us-iran.html
Napięte stosunki brytyjsko-amerykańskie ze szczytem G7 w Charlevoix w tle
W dniach 8-9 czerwca w kanadyjskiej miejscowości La Malbaie w regionie Charlevoix miał miejsce szczyt państw G7, w którym uczestniczyła premier Theresa May. Przebiegł on głównie pod znakiem ceł importowych, jakie Stany Zjednoczone nałożyły w ostatnim czasie na stal i aluminium. Ponadto pod koniec maja Departament Handlu USA wszczął śledztwo, które ma zbadać stopień zagrożenia, jakie dla bezpieczeństwa narodowego kraju ma nadmierny import samochodów. Podczas kanadyjskiego szczytu brytyjska premier skrytykowała amerykańskie cła na stal i aluminium, nazywając je „nieuzasadnionymi”, jednocześnie ostrzegając, że może to doprowadzić do wojny celnej między Stanami Zjednoczonymi a Unią Europejską, tym samym próbując odgrywać rolę mediatora między stronami, namawiając państwa unijne do rozsądnej reakcji. May przyjęła też z zadowoleniem decyzję państw G7 o utrzymaniu i ewentualnym rozszerzeniu sankcji nałożonych na Rosję w związku z aneksją Krymu i niewypełnianiem przez Moskwę postanowień porozumień mińskich (Trump przed szczytem wyszedł z propozycją powrotu do formatu G8 z Rosją).
Zainteresowanie mediów budziły również osobiste relacje między Trumpem a May, zwłaszcza kiedy okazało się, że podczas szczytu nie dojdzie do dwustronnego spotkania amerykańskiego prezydenta z brytyjską premier. Według doniesień medialnych, Trump miał być zirytowany „nauczycielskim tonem” May w bilateralnych kontaktach. Co ciekawe, na zakończenie szczytu nie wymienił May wśród tych polityków, z którymi – jak twierdzi – ma znakomite relacje (Merkel, Macron, Trudeau), choć sama premier podkreśla, że jej stosunki z Trumpem są dobre. Ostatecznie, po potwierdzeniu przez premiera Trudeau wprowadzenia od 1 lipca ceł odwetowych, amerykański prezydent odmówił (już po opuszczeniu Kanady) podpisania wspólnego komunikatu. Trump ma złożyć pierwszą oficjalną wizytę w Wielkiej Brytanii w połowie lipca.
Na podstawie:
https://www.theguardian.com/world/2018/jun/10/theresa-may-donald-trump-relationship-despite-slights
https://www.ft.com/content/dc12367e-6aa3-11e8-8cf3-0c230fa67aec
Referendum aborcyjne w Irlandii
Dnia 25 maja 2018 r. w Irlandii zostało przeprowadzone referendum dotyczące liberalizacji przepisów aborcyjnych, w którym 66.4% Irlandczyków zagłosowało za usunięciem 8. poprawki do konstytucji, co w praktyce oznacza legalizację prawa do aborcji.
Premier Irlandii, Leo Varadkar, który aktywnie wspierał ruch promujący legalizację prawa do aborcji, skomentował wynik referendum: „To co dzisiaj zobaczyliśmy, jest kulminacją cichej rewolucji, która odbywa się przez ostatnie 10 lub 20 ostatnich lat”. W swoim przemówieniu na zamku w Dublinie premier Varadkar wspomniał o tym, iż spośród 40 okręgów wyborczych tylko jeden zagłosował przeciwko prawu do aborcji, a frekwencja wyniosła 64.1%. Była to trzecia najwyższa frekwencja w historii Irlandii, gdzie największa, na poziomie 70.88%, była w 1972 r. w momencie podejmowania decyzji o przystąpieniu do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.
Ustawodawstwo ma zostać wprowadzone do końca tego roku. Nowe prawo będzie umożliwiało kobietom podjęcie decyzji o aborcji do dwunastego tygodnia ciąży, a w szczególnych przypadkach nawet później.
Na podstawie:
https://www.theguardian.com/world/2018/may/26/ireland-votes-by-landslide-to-legalise-abortion
Rządowa wyprzedaż udziałów Royal Bank of Scotland
Brytyjski rząd sprzedał 925 milionów akcji Royal Bank of Scotland (RBS), co jest największą sprzedażą od 2008 r., w którym RBS został dofinansowany przez rząd w obliczu kryzysu finansowego. Tym samym udział państwa w RBS spadł z ponad 70% do 62.4%. Akcje zostały sprzedane po o wiele niższej cenie niż w momencie, w którym brytyjski rząd je kupował, co spowodowało stratę 2.1 miliarda funtów pieniędzy podatników, biorąc pod uwagę tylko tę transakcję. W następnych kilku latach przewiduje się kolejne wyprzedaże akcji, co jest częścią planu powrotu RBS, jak i reszty największych banków w Wielkiej Brytanii, do rąk prywatnych inwestorów. RBS, który od czasów kryzysu finansowego powoli wraca do optymalnej formy, w ostatnim roku zanotował swój pierwszy przychód netto od momentu jego upadku. Jednym z kolejnych zadań narzuconych przez Komisję Europejską i brytyjski rząd jest oddanie 3% udziałów rynkowych małym przedsiębiorcom, w których sektorze RBS odgrywa główną rolę.
Na podstawie:
Restrukturyzacja House of Fraser
Brytyjska sieć domów towarowych House of Fraser ogłosiła plany zamknięcia 31 z 59 swoich sklepów, włączając w to prestiżowe lokalizacje, takie jak Oxford Street w Londynie oraz swój sklep w Cardiff. Celem jest drastyczna redukcja opłat rachunków za wynajem, obniżenie kosztów operacyjnych, jak i zmiana strategii sprzedaży z reorientacją na handel internetowy. Firma zatrudniająca dotychczas 17 tys. pracowników naraża ich na utratę przynajmniej kilkuset miejsc pracy. Sam plan restrukturyzacji firmy wiąże się z przejęciem 51% udziałów przez chińskiego inwestora C.banner. Inwestycja w House of Fraser jest wielkim krokiem inwestycyjnym w UK dla notowanej na giełdzie w Hong Kongu C.banner, której prezes, Chen Yixi, jest szwagrem Yuana Yafei, miliardera zarządzającego Sunpower. C.banner specjalizujący się w sprzedaży damskiego obuwia pod egidą marek takich jak MIO oraz Sundance, w 2015 r. zakupił Hamleys, brytyjską sieć z zabawkami za 100 milionów funtów.
Na podstawie:
https://www.ft.com/content/609b310e-6a5c-11e8-8cf3-0c230fa67aec
Przygotowali: Marcin Furdyna (redaktor prowadzący)– historyk, publicysta. Absolwent Instytutu Historycznego UW, Podyplomowych Studiów Wschodnich na SEW UW oraz Akademii Młodych Dyplomatów w Europejskiej Akademii Dyplomacji. Autor artykułów i wywiadów w prasie polskiej (m. in. „Plus Minus”). Współautor wywiadu-rzeki z Leszkiem Moczulskim „Czytaliśmy Piłsudskiego” (Sic!, 2016).
Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „DIALOG” w latach 2017-2019.
